Trafik Kazalarında Maddi Manevi Tazminat Davası

Trafik Kazası Tazminat Davaları

Karslıoğlu Hukuk Danışmanlık olarak, trafik kazası tazminat davaları hakkında sıklıkla merak edilen konuları sizler için derledik. Trafik kazaları sonucu ortaya çıkan hukuki süreçler karmaşık olabilir ve hak kayıplarını önlemek adına doğru bilgiye ulaşmak alanında uzman avukat ile mümkündür. Bu yazımızda, ölümlü ve yaralamalı trafik kazalarından kaynaklanan tazminat davalarına ilişkin en çok sorulan soruları, ilgili mevzuat hükümleri ve tecrübelerimize dayanarak yanıtlayacağız. Amacımız, bu zorlu süreçte sizlere yol göstermek ve haklarınızı anlamanıza yardımcı olmaktır.

1. Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Nedir?

Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, en az bir motorlu aracın karıştığı bir kazada ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait malvarlıklarında (ev, araba vs.) meydana gelen zararların giderilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Bu dava, zarara uğrayan kişiler tarafından trafik kazasında sorumluluğu bulunanlara karşı açılır. Genel olarak “trafik kazası tazminatı” terimi, hem bedensel hem de malvarlığı zararlarını ifade etmek için kullanılmaktadır. Trafik kazası nedeniyle tazminat davasının hukuki dayanağı, trafik kazasının Borçlar Kanunu (BK) madde 49’a göre bir haksız fiil sorumluluğu doğurmasıdır.

2. Trafik Kazası Tazminat Davasını Kimler Açabilir?

Trafik kazası tazminat davasını açabilecek kişiler kazanın sonucuna göre değişir:

•Yaralanma durumunda: Yaralanan kişinin bizzat kendisi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ağır bedensel bir yaralanma meydana gelmişse, yaralanan kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı) da sadece manevi tazminat davası açabilirler. Yargıtay uygulamasında “ağır bedensel yaralanma”, uzuv kaybı veya hayati fonksiyonların yerine getirilememesi olarak kabul edilmektedir (el/ayak kesilmesi, görme kaybı vs.).

•Ölüm durumunda: Ölümlü trafik kazalarında, ölen kişiden yaşarken destek alan herkes maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

> Ölen evliyse eşi ve çocuklarına, bekar ise anne ve babasına destek verdiği karine olarak kabul edilir; bu kişilerin desteği ispat etmelerine gerek yoktur.

> Ölenin nişanlısı, amcası, dayısı gibi diğer yakınlarının tazminat talep edebilmesi için ise ölen kişiden yaşarken destek aldığını ispatlaması gerekir.

> Kardeşler de birbirlerine maddi ve manevi destek veriyorlarsa, kardeşlerden birinin ölümü halinde diğer kardeş destekten yoksun kalma tazminatını talep etme hakkına sahiptir.

> Önemli olan duygusal yakınlıktır; ölenle kan bağına sahip olmak her zaman şart değildir. Ancak, dava açmadan ölmüş ise dava hakkı doğrudan mirasçılara geçmez, duygusal yakınlık şartı aranır.

3. Ölümlü Trafik Kazasında Manevi Tazminat Kimler Talep Edebilir?

Ölümlü trafik kazalarında, ölen kişinin yakınları duydukları acı, elem, üzüntü ve ızdırap nedeniyle manevi tazminat talep edebilirler. Bu kişiler genellikle ölenin eşi, çocukları, annesi, babası, kardeşleri ve nişanlısı olabilir. Manevi tazminat miktarının belirlenmesinde, ölen kişiye olan yakınlık derecesi, çekilen elem ve ızdırap ile yaşanan ruhsal bunalım gibi faktörler dikkate alınır. Yaralanma durumunda ise, yaralanan kişinin bizzat kendisi manevi tazminat isteyebilir; yakınları ancak ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybı(göz, kol, bacak vs.) söz konusu ise manevi tazminat talep edebilirler.

4. Trafik Kazası Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?

Trafik kazası, hukuki niteliği itibariyle haksız fiil olarak kabul edildiğinden, maddi ve manevi tazminat davası öncelikle haksız fiil sorumlularına karşı açılır. Ancak trafik kazalarında, haksız fiili doğrudan işleyenler dışında da tazminat sorumluları bulunur. Maddi ve manevi tazminat davası aşağıdaki kişilere karşı açılabilir:

•Aracın Sürücüsü: Trafik kazasında kusurlu olan aracın sürücüsü aleyhine tazminat davası açılabilir.

•Aracın Sahibi: Aracın sahibi, kural olarak aracın işleteni olarak kabul edildiğinden tazminat sorumluluğu vardır. Ancak, araç sahibi, araç üzerinde fiili hakimiyeti bulunmadığını, bir başkasının harcamalarda bulunduğunu veya ekonomik çıkarın bir başkasına ait olduğunu kanıtlarsa sorumluluktan kurtulabilir [21, 22].

•Aracın İşleteni: Trafik kazasına karışan aracın işleteni de oluşan her türlü zarardan sorumludur. Trafik tescil kayıtlarında araç sahibi olarak görünen kişi, aynı zamanda aracın işleteni olarak kabul edilir.

•Sigorta Şirketi: Trafik kazasına karışan aracın Trafik Sigortası veya poliçe kapsamına göre Kasko Sigortası hangi sigorta şirketi tarafından yapılmışsa, o sigorta şirketi de ölüm, yaralanma veya diğer zararlardan sorumludur. Sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermesinden dolayı işletene düşen hukuki sorumluluğu, zorunlu sigorta limitlerine kadar karşılar.

5. Trafik Kazası Tazminat Davasında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Trafik kazası nedeniyle tazminat davası açmadan önce zamanaşımı sürelerine dikkat etmek önemlidir. Trafik kazasının meydana geldiği (haksız fiilin işlendiği) gün, tazminat davası zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Trafik kazalarında genellikle iki ana zamanaşımı süresi uygulanır ve davacının lehine olan süre esas alınır.

•Esas Zamanaşımı Süresi: Zarar görenin, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren 2 yıllık bir zamanaşımı süresi vardır. Zarar gören, faili ve zararı daha geç öğrense bile, her halükarda fiilin işlenmesinden itibaren 10 yıllık bir zamanaşımı süresi söz konusudur (KTK md.109).

•Ceza Zamanaşımı Süresi: Trafik kazası nedeniyle bir suç işlenmişse (örneğin, taksirle yaralama veya taksirle öldürme), ceza kanununda o suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise, maddi ve manevi tazminat davası açma süresi de odur (KTK 109/2).

> Yaralanmalı trafik kazalarında dava açmak için öngörülen zamanaşımı süresi kaza tarihinden itibaren 8 yıldır.

> Ölümlü trafik kazalarında ise dava açmak için öngörülen zamanaşımı süresi kaza tarihinden itibaren 15 yıldır.

> Eğer aynı olayda hem ölü hem de yaralı varsa, tümü için tazminat isteme zamanaşımı süresi 15 yıldır.

> Ceza kanunundaki temel dava zamanaşımı süresi geçse bile, ceza davası devam ediyorsa (“uzamış dava zamanaşımı”), ceza davası devam ettiği müddetçe herhangi bir zamanaşımı süresine bağlı olmadan trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılabilir.

> Eylemin suç oluşturması yeterli olup, ayrıca fail hakkında mahkumiyet kararı ile sonuçlanmış bir ceza davasının varlığı gerekmemektedir. Tek taraflı kazalarda dahi ceza zamanaşımı süresi uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

• Tazminat yükümlüsüne karşı kesilen zamanaşımı, sigortacı şirkete karşı da kesilmiş olur ve tersi de geçerlidir.

6. Ölümlü Trafik Kazasında Hangi Zararlar İstenebilir?

Ölümlü trafik kazaları nedeniyle açılan tazminat davalarında, tazminat sorumlularından aşağıdaki zararlar talep edilebilir:

• Manevi Tazminat: Ölenin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, kardeşler, nişanlı) ölüm neticesinde duydukları elem, acı ve ızdırap duyguları nedeniyle manevi tazminat talep edebilirler.

•Cenaze ve Defin Giderleri: Ölenin her türlü cenaze gideri talep edilebilir. Defin, cenazenin taşınması, yemek giderleri ve diğer masraflar maddi tazminata konu olur. Bu taleplerin fatura gibi belgelerle ispatlanması gerekir, aksi halde mahkemece uygun bir miktar takdir edilir.

•Tedavi Giderleri: Ölüm hemen gerçekleşmemişse, tedavi giderleri de talep edilebilir. Bu zararların tazminini isteme hakkı ölüm halinde ölenin mirasçılarına geçer.

•Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Trafik kazasında ölen kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı veya destek verdiği herhangi bir kişi) kaza nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. Bu, ölenin hayat boyu desteğinden mahrum kalan kişilerin açtığı bir maddi tazminat davası türüdür. Destekten yoksun kalanlar, muhtemel destek süresi boyunca ölenden elde edecekleri mali menfaati talep edebilirler. Bu tazminatın amacı, desteğini yitiren kişinin, ölüm öncesi içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik yaşama düzeyinin devamını sağlamaktır. Destek sayılabilmek için yardımın yalnızca parasal nitelikte olması zorunlu değildir; eylemli ve düzenli olarak yapılan hizmet edimleri de yeterlidir.

•Aracın Uğradığı Zararın Tazminatı: Ölümlü trafik kazası sonucunda ölenin kazaya karışan aracının da zarara uğraması halinde, ölenin mirasçılarının aracın uğradığı zararları talep etme hakları vardır. Ayrıca araçta bulunan eşyanın uğradığı zararın da tazmini mümkündür.

7. Yaralanmalı Trafik Kazasında Hangi Zararlar İstenebilir?

Yaralanmalı trafik kazası tazminat davası, yaralanan kişinin tazminat sorumlularına karşı açtığı bir maddi ve manevi tazminat türüdür. Bu davalarda aşağıdaki zararlar talep edilebilir:

•Manevi Tazminat: Yaralanan kişinin bizzat kendisi manevi tazminat isteyebilir. Ancak, yaralanan kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı) ancak ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybı söz konusu ise manevi tazminat talep edebilirler; aksi takdirde talep edemezler.

•Tedavi Giderleri: Yaralanan kişinin her türlü tedavi gideri talep edilebilir.

•Kazanç Kaybı: Yaralanan kişinin kazanç kaybı.

•Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Kayıplar: Yaralanma nedeniyle ortaya çıkan işgücü kayıpları.

•Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar: Vücut bütünlüğü ihlal edilen kişinin ekonomik geleceğinin sarsılması nedeniyle ortaya çıkan zararlar da talep edilebilir. Bu tür zararlar, çalışma gücünde bir azalma olmasa dahi meydana gelebilir ve kişinin yeni iş bulmakta veya eski işini korumakta güçlük çekmesi, aynı işte daha çok emek sarf etmek zorunda kalması gibi durumları kapsar.

8. Trafik Kazalarında Manevi Tazminat Nasıl Belirlenir?

Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle hükmedilen manevi tazminatın amacı, zarara uğrayanda bir huzur duygusu yaratmaktır. Manevi tazminat, davacı için zenginleşme aracı olmamalıdır. Mahkeme manevi tazminat ile ilgili hüküm kurarken olayın sebep olduğu acı ve elemin kısmen de olsa giderilmesini amaçlamalıdır. Manevi tazminat miktarının belirlenmesinde mahkeme şu hususları dikkate almalıdır:

•Tarafların sosyal ve ekonomik durumu.

•Olayın meydana geliş şekli.

•Tarafların kusur durumu .

•Ölen kişiye olan yakınlık derecesi, çekilen elem ve ızdırap, üzüntü, yaşanan ruhsal durum gibi nedenler. Uygulamada, yerel mahkemelerin manevi tazminat miktarını tespit ederken güncel emsal Yargıtay kararlarını dikkate alması gerektiği belirtilmiştir

Ölüme sebebiyet veren kişinin hafif veya ağır kusurlu olması tazminatın verilmesine engel değildir ancak miktarı etkiler. Ölen kişinin kusurlu olması manevi tazminat davasının reddini gerektirmez, ancak tüm kusurun ölen kişiye ait olması varsayımında kusursuz kişi aleyhine manevi tazminata hükmedilmesi hakkaniyete aykırı bir sonuç doğuracaktır.

9. Trafik Kazalarında Maddi Tazminat Nasıl Hesaplanır?

Maddi tazminatın miktarı, doğrudan uğranılan zarar ve kusur oranı belirlemektedir . Tazminat hesaplaması, vefat eden kişinin yaşı, aile ekonomisine katkısı, geride kalan yakınlarının sayısı gibi birçok durum aynı anda değerlendirilerek yapılır. Destekten yoksun kalma tazminatının hesaplanmasında ölenin kusur durumu, yaşı, mesleği, kariyer aşaması, maddi durumu, işi, son ücreti, sağladığı destek çeşidi ve miktarı gibi birçok husus dikkate alınır.

•Eğer tazminata neden olan olay aynı zamanda bir iş kazası ise ve maluliyete uğrayan kişiye iş kazası geliri bağlanmışsa, bağlanan gelirin peşin sermaye değeri hesaplanan tazminat miktarından düşülür. Çocukların ölümü durumunda, gelecekte ailesine maddi ve manevi bakımdan destek olabileceği ihtimali de dikkate alınarak, destek olabileceği aile bireylerinin yaşı da hesaba katılarak gelecekte çocuktan alabilecekleri maddi ve manevi destekten mahrum hususu tazminat hesabında dikkate alınır.

10. Trafik Kazası Tazminat Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme Hangisidir?

Trafik kazası tazminat davalarında hem görevli hem de yetkili mahkeme belirlenmelidir.

•Görevli Mahkeme: Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.

◦Ancak, trafik sigortasını yapan şirkete açılacak tazminat davasına bakmaya görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir. Bunun nedeni, sigorta şirketinin sorumluluğunun ticari bir işten kaynaklanmasıdır. Eğer aracın sürücüsü, sahibi ve işleteni ile birlikte sigorta şirketine de dava açılacaksa, tüm sorumlular hakkında Asliye Ticaret Mahkemesi’nde tazminat davası açılmalıdır.

•Yetkili Mahkeme: Ölümlü veya yaralamalı trafik kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davasında birden fazla yetkili mahkeme vardır:

◦Davalılardan herhangi birinin ikametgahı mahkemesi.

◦Trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesi.

◦Zarar görenin (davacının) ikametgahı mahkemesi.

◦Trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi. Davanın görevli ve yetkili mahkemede açılması, dava sürecinin kesintiye uğramaması açısından büyük önem taşır.

11. Trafik Kazası Karayolu Dışında Gerçekleşirse Tazminat Talep Edilebilir mi?

Karayolları Trafik Kanunu’nun (KTK) uygulanması için kazanın mutlaka karayolunda meydana gelmesi gerekmeyip, karayolu ile bağlantısı olan, karayolu sayılan bir alanda meydana gelmesi halinde de karayolunda meydana gelmiş gibi kabul edilir.

•KTK’nın 2. maddesi, kanunun karayollarında uygulanacağını belirtmekle birlikte, kamuya açık olanlar ile park, bahçe, park yeri, garaj, yolcu ve eşya terminali, servis ve akaryakıt istasyonlarında karayolu taşıt trafiği için faydalanılan yerler ile, erişme kontrollü karayolunda ve para ödenerek yararlanılan karayollarının kamuya açık kesimlerinde ve belirli bir karayolunun bağlantısını sağlayan deniz, göl ve akarsular üzerinde kamu hizmeti gören araçların, karayolu araçlarına ayrılan kısımlarında da bu Kanun hükümlerinin uygulanacağını öngörmüştür.

•Bu yasal düzenlemeler gereğince kamunun yararlandığı tüm yollar karayolu tanımı içindedir. Karayolu zemininin asfalt, beton, taş veya toprak olması arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. Köy, orman, dağ, bağlantı sağlayan tarla ve yayla yolları da karayoludur.

•Dolayısıyla, tarlada devrilen traktör gibi durumlarda dahi, tarlanın karayolu ile bağlantısı bulunuyorsa kaza karayolu sayılan yerlerden kabul edilebilir ve zarar teminat kapsamında değerlendirilir. Eksik inceleme ile davanın reddedilmesi doğru görülmemiştir.

12. Trafik Kazasında Mağdurun Kusuru Tazminatı Etkiler mi?

Trafik kazasında ölen veya yaralanan kişinin (mağdurun/desteğin) kusurlu olması, tazminat miktarında dikkate alınır. Ölen kişinin kusurlu olması manevi tazminat davasının reddini gerektirmez, ancak tazminatta indirim yapılabilir. Borçlar Kanunu madde 44 uyarınca, mağdurun müterafik kusurunun (örneğin emniyet kemeri takmama veya taşıma sınırı üzerinde yolcu olarak araca binme gibi zararın artmasına neden olan davranışlar) tazminattan makul oranda indirim gerekip gerekmediği tartışılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir. Ancak, destekten yoksun kalma tazminatında, davacıların ölenin salt mirasçısı sıfatıyla değil, destekten yoksun kalan üçüncü kişi sıfatıyla dava açtıklarına, ölüm sebebiyle doğrudan davacılar üzerinde doğan destekten yoksunluk zararının oluşumundaki kusurun davacılara yansıtılamayacağına hükmedilmiştir. Dolayısıyla, araç sürücüsünün veya işletenin tam kusurlu olmaları halinde bile, destekten yoksun kalan davacıları etkilememeli ve herhangi bir indirim yapılmaksızın davanın kabulüne karar verilmelidir. Sigortacı da, işletenin üçüncü kişilere verdiği zararları teminat altına aldığından, işleten veya sürücü tam kusurlu olsa bile destekten yoksun kalan davacılar zarar gören üçüncü kişi konumunda bulunduğundan sorumlu olacaktır. Ölümlü tek taraflı trafik kazalarında, sürücünün %100 kusurlu olması durumunda, sürücünün kendisinin üçüncü kişi sayılmaması nedeniyle sigortacıdan veya güvence hesabından destekten yoksun kalma tazminatı talep edilemeyeceği de belirtilmiştir.